Z uwagi na swój tajemniczy, nocny tryb życia są obiektem strachu i niechęci oraz bohaterami mitów o wplątywaniu się we włosy, czy żywieniu ludzką krwią. I choć powszechnie nie cieszą się dobrą opinią wśród społeczeństwa, w rzeczywistości są bardzo ważne dla środowiska leśnego.

W Polsce stwierdzono 26 gatunków nietoperzy – wszystkie objęte są ścisłą ochroną prawną. Dzięki przekształconym kończynom przednim jako jedyne z ssaków mają zdolność do aktywnego lotu. W orientacji w przestrzeni oraz w zdobywaniu pokarmu pomaga im echolokacja, polegająca na analizie powracającego echa wysyłanych przez nos lub pyszczek ultradźwięków. Sygnały te wytwarzane są w wyspecjalizowanej krtani, a powracające po odbiciu od przeszkody echo wychwytywane jest przy pomocy bardzo czułych uszu.

Źródło: www.dinoanimals.pl/zwierzeta/nietoperze-chiroptera-latajace-ssaki/

Inną, równie ciekawą zdolnością nietoperzy jest hibernacja. W okresie zimowym (od listopada do końca marca) zapadają w sen, podczas którego wszystkie procesy życiowe ulegają znacznemu spowolnieniu, a temperatura ciała zostaje obniżona do temperatury otoczenia. W ten sposób zwierzęta te mogą przeżyć zimę korzystając ze zgromadzonych jesienią zapasów tłuszczu. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że każde niepotrzebne wybudzenie powoduje znaczne zmniejszenie tkanki tłuszczowej, co w efekcie może doprowadzić do głodowej śmierci zwierzęcia. Do naturalnych zimowisk tych ssaków należą m.in. jaskinie i głębokie szczeliny skalne. Jednym z największych stanowisk w Europie należy rezerwat przyrody „Nietoperek” w woj. lubuskim, gdzie w podziemnym systemie fortyfikacji wybudowanych w latach 1934 - 1938  (Międzyrzecki Rejon Umocniony) zimuje ponad 30 tys. osobników.

Fot. Maurycy Ignaczak

Podstawowym pokarmem nietoperzy są owady, które nie są dostępne dla ptaków owadożernych aktywnych w dzień. Ze względu na wysoką przemianę materii w ciągu jednej nocy potrafią zjeść ilość równą 1/3 masy swojego ciała. Jednym z ich ulubionych przysmaków są uciążliwe dla nas – szczególnie latem – komary. Tylko w ciągu jednej nocy nietoperz potrafi zjeść ich nawet 500 sztuk! Ponadto są ważnymi regulatorami liczebności owadów wykazujących tendencję do masowego występowania, co ma dla leśników niemałe znaczenie gospodarcze.

Niestety, przekształcenia środowiska życia nietoperzy (m.in. zanikanie zadrzewień, niewielka bioróżnorodność, niewystarczająca liczba starych drzew) spowodowały znaczny spadek liczebności ich populacji. Obecnie podejmuje się różnorodne działania ochronne. Jednym z nich jest prowadzenie ekologicznej gospodarki leśnej – pozostawianie dziuplastych, martwych lub uszkodzonych drzew, jako potencjalnych kryjówek dla nietoperzy.

Tam, gdzie brakuje naturalnych schronień, leśnicy rozwieszają skrzynki dla nietoperzy. Są one nieco podobne do budek lęgowych dla ptaków, jednak w odróżnieniu do nich otwór wlotowy ma kształt szczeliny i umieszczony jest w dolnej części skrzynki. Wewnętrzna powierzchnia ścian jest szorstka, aby umożliwić nietoperzom swobodne poruszanie się i zahaczanie pazurkami podczas spoczynku. Najczęściej spotykane są skrzynki drewniane typu „Issel” i „Stratman”. Schronienia te służą jako kryjówki przejściowe w okresie przelotów między kryjówkami zimowymi a letnimi, letnie schronienia dla samców oraz jako miejsca przebywania kolonii rozrodczych.

Na terenie Nadleśnictwa Karwin rozmieszczonych jest ok. 100 schronów dla nietoperzy.

Źródło: Szkudlarek R., Węgiel A.: Ochrona nietoperzy [w: Gwiazdowicz D., 2007: Ochrona przyrody w lasach]

CZY WIESZ, ŻE…?

• Największym gatunkiem nietoperza występującym w Polsce jest nocek duży (dł. ciała 7-8 cm, rozpiętość skrzydeł 35-44 cm, masa ciała 25-40 g).
• Najmniejszym gatunkiem nietoperza występującym w Polsce jest karlik malutki (dł. ciała 3,6 – 5,1 cm, rozpiętość skrzydeł 20 cm, masa ciała 3,5-6,5 g).
• Nietoperze przelatując nad taflą wody podczas polowania na owady lekko moczą futerko, a następnie zwisając z gałązki zlizują wodę.
• Nietoperze mogą żyć nawet 30 lat.
• Nietoperze mają staw kolanowy obrócony o 180 stopni w drugą stronę.

      Tekst - Agata Rutkowska